در مقوله تبلیغ سه ركن اساسی وجود دارد: پیام دهنده، پیام گیرنده و خود پیام.

الف ـ پیام و اهمیت آن

پیام هر قدر از محتوا و جذابیت و کارایی لازم و درک فرهنگ زمان برخوردار باشد اهمیت بیشتری دارد. پیام الهی اسلام دارای همین امتیازات بود که توانست در میان توده های مردم گسترش یابد و به همین دلیل است که سران شرک در مکه شبانه و به طور مخفیانه، پشت دیوار خانه پیامبر می آمدند تا آوای دلنشین قرآن را بشنوند و هر روز تعدادی به جمع مسلمانان افزوده میشد.

بدیهی است که پیامهای بزرگ و مهم است که در برابر هر مانعی ایستادگی میکند.

پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله) در برابر تمام موانع مقاومت کردند و پیام حق را به گوش همه جهان رسانیدند. و به جهت همین منزلت پیام بود که انقلاب اسلامی با تاسی به پیامهای نورانی اسلام شکل گرفت و توانست دلهای مردم را به خود معطوف کند.

ب ـ پیام گزار

پیام گذار کسی است که پیام دین را با استفاده از روشها و ابزارهای مشروع به مردم میرساند و از کسی جز خدا واهمه ندارد و اجر و پاداش کوششهای تبلیغی خود را تنها از او میخواهد. چنانچه قرآن می فرماید:

“الذین یبلّغون رسالات الله و یَخْشَونه و لا یَخْشَون احداً اِلاّ الله و کَفی بالله حسیبا“[1]

“(پیامبران) کسانی بودند که تبلیغ رسالتهای الهی را میکنند و تنها از او میترسند و از هیچ کس جز خدا بیم ندارند و همین بس که خداوند حسابگر و پاداش دهندهی اعمال آنهاست.”

جایگاه پیام گذار:

کار مبلّغ دینی، هدایت انسانها به سوی قرب خداوند است. از این رو منزلت و جایگاهش نیز به تناسب کار بسیار مهم و ارزشمندی که بر عهدهاش است بسیار والاست.

“ومَنْ اَحْیاها کانّما اَحْیا الناسَ جمیعا“[2]

روایات زیادی از امامان معصوم رسیده که کلمه احیا را زنده کردن معنوی و فکری و روحی نیز معنی کرده و آن را به مراتب مهم تر از نوع ظاهری و جسمی آن بر شمرده اند.

ویژگی های پیام گذار:

امام علی علیه السلام می فرمایند: “کسی که خود را در مقام پیشوایی قرار میدهد، قبل از آنکه به تعلیم دیگران بپردازد، باید به تعلیم خویش بپردازد و باید تأدیب کردن او به عملش، بیش از تأدیب کردن دیگران به زبانش باشد. کسی که معلم و ادب کننده خویش است، به احترام سزاوارتر است از کسی که معلم و مربی مردم است."[3]

ج ـ پیام گیرنده

از ارکان مهم تبلیغ، پیام گیرنده می باشد. اگر پیامی با واقع بینی و شناخت پیام گیرنده همراه نباشد از کارآیی لازم برخوردار نمی باشد.

بعضی دیگر ازكارشناسان تبلیغ اتفاق نظر دارند كه عناصر تبلیغ عبارت است از:

1 ـ پیام دهنده و مبدأ پیام

2 ـ پیام و محتوا

3 ـ پیام گیرنده

4 ـ هدف از پیام رسانى.[4]

بعضی نوشته اند:

از نظر كارشناسان تبلیغات، شش چیز اركان تبلیغ را تشكیل مى دهد كه عبارتند از:

پیام، پیام دهنده، پیام گیرنده، ابزار، تأ ثیروعكس العمل

در میان عناصر یاد شده، مبدأ پیام، پیام، پیام گزارو پیام گیر از اولویت واهمیت برخوردارند و به نظر ما اركان تبلیغ به شمار مى روند و آیه شریف زیر نیز تا حدّ زیادى بر این نظر صحه مى گذارد:

“امـَنَ الرَّسـُولُ بـِمـا اُنـْزِلَ اِلَیـْهِ مـِنْ رَبِّهِ وَالْمـُؤْمـِنـُونَ كـُلُّ امـَنَ بـِاللّهِ وَ مـَلائِكـَتـِهِ وَ كُتُبِهِ وَ رُسُلِهِ…"[6]

پیامبربه آنچه از سوى پروردگارش بر او نازل شده، ایمان آورده است و همه مؤمنان (نیز) به خدا و فرشتگان او و كتاب ها و فرستادگانش، ایمان آورده اند.

در این آیه، (من ربّه )، مبدأ پیام، (ایمان)، پیام و محتواى آن، (رسله و ملائكته) پیام گزاران و (مؤمنون) پیام گیران را نشان مى دهد.

در قسمت بعد رابطه انسان یعنی اصلی ترین رکن تبلیغ و هنر به عنوان یکی از بهترین ابزارهای تبلیغ بررسی می شود….

پی نوشتها :

[1] احزاب / 39.

[2] مائده / 32.

[3] نهج البلاغه، حکمت 73.

[4] پـژوهـشـى در تـبـلیـغ، ص 156 ، به نقل از جامعه شناسى رسانه هاى همگانى ، ص 22.

[5] پـژوهـشـى در تـبـلیـغ، ص 156 ، به نقل از وسائل الاعلام المطبوعْ فى دعوْ اخوان المسلمین ، ص 31.

[6] بقره (2) ، آیه 285 .

منبع : تبیان