اما با توجه به مقتضیات زمان و شرایط جوامع، این روش ها تغییر کرده و هدفمند شده است و بر هر مبلغ دین لازم است که برای رسیدن به بهترین شیوه تبلیغ و اثرگذاری مطلوب، مطالعه، جستجو و تفکر کرده و راه های مناسب را اتخاذ نماید.

از آن جهت که هنر زبان بین المللی و مشترک انسان هاست و هر انسانی با شدت و ضعف خاص خود هنر را درک می کند، می توان از این روش برای تبلیغ دین استفاده نمود.

لطافت و جذابیت و همگانی بودن هنر به برقراری ارتباط مبلغ هنرمند و مخاطب کمک شایانی می کند که البته چگونگی این ارتباط و فرایند و شرایط آن تابع شاخص های گوناگونی می باشد.

از جهت دیگر یکی از ویژگی های اسلام جهان شمولی ست که آیه “و ما أرسلنک الا رحمة للعالمین” این ویژگی را به بیان نموده است.

جهان شمولی باید با توسعه و گسترش دین همراه باشد در غیر این صورت این هدف بزرگ دست نیافتنی خواهد شد.

واضح است که توسعه و گسترش هر نظریه، مکتب، دین و آیینی تبلیغ آن می باشد ولازمه گسترش موفقیت آمیز آن، استفاده از بهترین و رساترین شیوه ها و روش های این حیطه یعنی تبلیغ است و شرط استفاده بهتر در این زمینه فراگیری و شناخت ابزار آن است.

رکن اصلی تبلیغ ارتباط است که میان طرفین تبلیغ برقرار می گردد. جامعه جهانی کنونی دهکده ی کوچکی ست که پیشرفت ارتباطات و تکنولوژی، روابط را بسیار آسان و سهل گردانیده است و مردمان این جهان پهناور را به مانند همسایگان روستایی کوچک در کنار یکدیگر و مطلع از هم قرار داده است.

عصر ارتباطات دوره ای ست که همه ما را به به ناچار با خود همسو کرده و ما را ناگزیر از پذیرش اثرات و توابع آن نموده است. تمام مکاتب و ادیان فرصت را مغتنم شمرده و در بازار داغ ارتباطات کالا یا به عبارت صحیح تر مکتب و عقیده خود را عرضه کرده و با تبلیغاتی قوی و نیرومند مشتریان هرچه بیشتری را جذب می کنند.

این روند وظیفه مبلغ دین اسلام و یک مبلغ مسلمان را بسی دشوار تر نموده و او را به انتخاب مناسب ترین راه توصیه می کند.

برای برقراری ارتباط قوی و مؤثر نیاز به زبانی مشترک و قابل فهم برای همه ی مخاطبان است. عواطف، احساسات، زیبایی دوستی و در نهایت هنر را می توان جهانی ترین و فراگیرترین و مشترک ترین زبان بین انسان ها دانست. زبانی که هر فرد با هر ملیت و آیینی می تواند به آن سخن گفته و بشنود.

شیوه های سنتی تبلیغ هرچند متقن و مفید بوده و هستند اما قطعا هنر می تواند آن شیوه ها کامل تر و متقن تر و موثر تر نماید.

در این مقاله سعی شده است اهمیت این موضوع، رابطه تبلیغ و هنر، نیاز تبلیغ به هنر و کارآیی های آن در عرصه تبلیغات دینی مورد بررسی قرار گیرد تا حوزه های علمیه و دست اندرکاران امر تبلیغ در شرایط فعلی بتوانند این امر خطیر و مهم را به بهترین نحو انجام داده و مقاله حاضر اندک کمکی در این راستا باشد.

تعاریف

تعریف تبلیغ

تعاریف مختلفی برای تبلیغ ارائه شده است که ما برای نمونه بعضی از آن ها را می آوریم؛

“تبلیغ عبارت است از روش یا روش‌های بهم پیوسته (در غالب یك مجموعه) برای بسیج و جهت دادن نیروهای اجتماعی و فردی از طریق نفوذ در شخصیت، افكار و عقاید و احساسات آن‌ها جهت رسیدن به یك هدف مشخص كه این هدف ممكن است سیاسی، نظامی، فرهنگی و … مشروع و نامشروع باشد."[1]

“تـبـلیـغ یـعـنى رساندن یك پیام از كسى به كس دیگر؛ كلمه پیامبر و پیغامبر ـ كه در زبان فارسى آمده است ـ ترجمه كلمه رسول است كه به معناى مبلّغ رسالت مى باشد."[2]

به طور خلاصه می توان تبلیغ را اینگونه تعریف کرد:

رساندن و فهماندن پیامی به مخاطب با استفاده از روش های گوناگون.

اهمیت تبلیغ

” وَ ما كانَ الْمُؤْمِنُونَ لِیَنْفِرُوا كَافَّةً فَلَوْ لا نَفَرَ مِنْ كُلِّ فِرْقَةٍ مِنْهُمْ طائِفَةٌ لِیَتَفَقَّهُوا فِی الدِّینِ وَ لِیُنْذِرُوا قَوْمَهُمْ إِذا رَجَعُوا إِلَیْهِمْ لَعَلَّهُمْ یَحْذَرُونَ. “[3]

” شایسته نیست مؤمنان همگى (بسوى میدان جهاد) كوچ كنند،اما چرا از هر گروهى از آنان، طایفه‏اى كوچ نمى‏كند (و طایفه‏اى در مدینه بماند)، تا در دین (و معارف و احكام اسلام) آگاهى یابند و به هنگام بازگشت بسوى قوم خود، آنها را بیم دهند؟! شاید (از مخالفت فرمان پروردگار) بترسند، و خوددارى كنند!”

همین یک آیه برای اهمیت تبلیغ کافی ست اما دلائل بسیاری بر این موضوع تأکید دارند.

اكنون كه كفّار براى نابودى اسلام متحد شده و قصد دارند تا با استفاده از ابزارهاى تبلیغى، مردم مسلمان را از راه مستقیم منحرف سازند و آنان را از اعتقاداتشان جدا كنند، چه كسى ضرورت تبلیغ و لزوم استفاده از روش هاى صحیح تبلیغى را براى دفاع در مقابل این هجوم فرهنگى انكار می كند؟ با استفاده از سلاح برنده تبلیغ است كه نقشه هاى شوم جهان خواران نقش بر آب و توطئه هاى شیطانى آنان خنثى می شود.

اگر مبلّغان فداكار و با اخلاص، در طول تاریخ، بار سنگین پیام رسانى و آگاه نمودن مردم مسلمان را بر دوش نمى كشیدند در این زمان، پرچم «لا اله الاّ اللّه و محمّد رسول اللّه» در مناطق مختلف جهان برافراشته نبود.

بنابراین تردیدى در ضرورت تبلیغ نیست و باید با توكّل به خدا و با اراده اى استوار، مخلصانه در این راه بزرگ قدم گذاریم كه خداى متعال در قرآن كریم مى فرماید: “و لتكن منكم امّة یدعون الى الخیر و یامرون بالمعروف و ینهون عن المنكر“[4]؛ “از میان شما مسلمانان باید گروهى باشند كه مردم را به خیر دعوت كنند و به نیكى دستور دهند و از بدى باز دارند.”

تبلیغ به عنوان وسیله اى كه پیام خدا را به بندگانش می رساند اهمیّت بسیار دارد و اهمیت آن، در اهمیت هدایت است.

رسالت انبیاى الهى و امامان معصوم علیهم السلام، هدایت انسان ها از تاریكى ها به سوى نور بوده است و اگر انسانى از تاریكى به نور هدایت شود، مثل این است كه همه انسان ها زنده شوند. زیرا یك انسان صالح می تواند جامعه انسانى را به صلاح و نور راهبرى كند؛

“و من احیاها فكانّما احیا الناس جمیعاً“[5]

پی نوشتها :

[1] سایت تبیان، مقاله جنگ روانی.

[2] حماسه حسینى ، ج 1 ، ص 191.

[3] توبه،122.

[4] آل عمران، 104.

[5] مائده، 32.

تهیه و تولید : احمد اولیایی ، گروه حوزه علمیه تبیان