ترديدي نيست كه دوران كودكي، مهم ترين و تاثيرگذارترين دوره در طول زندگي انسان است. در واقع از آغازين لحظه اي كه انسان پاي بر اين كره خاكي مي گذارد شكل گيري او نيز شروع مي شود و در اين ميان، طلايي‌ترين دوره، تا پنج سالگي يا هفت سالگي است. شايد بتوان گفت كه مابقي عمر انسان، برداشت ميوه هايي است كه بذر آن در همان دوران كودكي كاشته شده است. پيامبر اسلام مي فرمايند كه آنچه انسان در دوره كودكي فرا مي گيرد، چون حك شدن نوشته بر سنگ است كه بسيار سخت و دير از بين خواهد رفت. روانشناسان نيز امروزه معتقدند كه يادگيري انسان در دوره كودكي بسيار سريعتر و ماندگارتر است. تجربه نيز اثبات مي كند كه انسان در تقيد و پايبندي به آنچه در دوران كودكي فراگرفته است، استواري بيشتري از خود نشان مي دهد.
بديهي است كه آموزش هاي دينداري نيز بايد از همين دوران آغاز شود تا نهاد كودك، رنگ و بوي ديني بگيرد و رفتار او در دوره هاي ديگر زندگي مبتني بر دينداري باشد. تربيت ديني كودك در دوران قبل از دبستان محدود به ايجاد انس نسبت به مسائل ديني است به اين معني كه كودك آنچه را بطور منظم در محيط خانواده مي بيند نسبت به آن انس پيدا ميكند و همين انس اوليه زمينه را براي پيدايش عادت وانجام فرائض ديني در مراحل بعدي فراهم مي آورد.
مشاهده آداب ديني و عبادات مذهبي به ويژه نماز كه بوسيله والدين و احيانا” خواهر و برادر بزرگتر بطور منظم درهرشبانه روز و بطور جدي انجام ميپذيرد . درذهن و روان كودك نقش مي بندد و نوعي انس روحي نسبت به اين اعمال و آداب در او بوجود مي آورد.
باتوجه به حسن تقليد دركودك، معمولا” مشاهده ميشود كه كودك از سال دوم از حركات پدر و مادر در حال نماز تقليد مي كند و برخي كلمات و اذكار را بطور شكسته و بسته تكرار ميكند . اين حركات به تدريج كاملتر ميشود و كودك گاهي در كنار پدر و مادر به نماز مي ايستد . اگر اين حركات با نوازش و تشويق والدين همراه شود بر رغبت كودك نسبت به اين مسائل افزوده شده و شيريني از آنها در ذهن و روان او باقي مي ماند.

ضرورت تربيت ديني كودك :
اگر كودك تربيت ديني يابد بركاتش به خود او و ديگران ميرسد و كودكي كه با خدا آشناست هيچگاه احساس پوچي نمي كند و در جاي جاي زندگي اش تكيه گاه محكمي خواهد داشت و با همين تكيه گاه در برابر مشكلات استقامت ميكند.
تربيت ديني كودكان موجب ميشود كه با والدين خود نيز به خوبي رفتار كند چرا كه در قران آمده است با پدر و مادر خود به نيكي رفتار كنيد.

از زياده روي بپرهيزيم:
بايد درنظر داشت كه علائق ديني والدين ، آنها را به زياده روي در اين زمينه وادار نسازد. پدر و مادر نبايد كودكان خود را در اين دوره به انجام تكاليف دين ملزم كنند بلكه بايد زمينه را براي انجام برخي مسائي ديني بصورت داوطلبانه فراهم كنند . تشويق در اين مورد اثرات بسيار مفيدي دارد و سبب ميشود اولين تجربه هاي ديني كودك خوشايند و لذت بخش باشد.
يكي از مهم ترين آموزه هاي دين، تا كيد بر انديشيدن و تفكر است كه بايد والدين آن را با رفتار خود به كودك انتقال دهند تا كودك بداند هر اعتقادي بدون انديشه از نظر اسلام باطل و بي فايده است. اين گوهري است كه در نظام آموزش ديني ما به كودكان به طور كامل فراموش شده است.
بايد با تا كيد بر تفكر، بدون هر گونه تعصب و تحجر و سخت گيري و از طريق انجام رفتارهاي ديندارانه و دين محور و در فضايي پر از نشاط و شادابي دين را آرام آرام به كودك شناساند و براي او محيط امني را در حوزه دينداري فراهم كرد…
آشنائي تدريجي با مسائل ديني :
آنچه كه در تربيت ديني حائز اهميت است اينست كه كودك بايد آرام آرام و به تدريج با مسائل ديني آشنا شود .
بايد توجه كرد كه درمرحله عمل به تكاليف ديني، با نرمي ، مهرباني و تشويق همراه باشد و تكاليف شاق از آنها خواسته نشود اما سهل انگاري هم نشود تا كودك احساس كند كه تكاليف ديني امورجدي يا ضروري نيستند.
پرورش عواطف ديني كودكان :
شركت دادن كودكان درمراسم و مجالس ديني براي پرورش عواطف ديني بسيار مفيد است . ولي بايد دقت كرد برنامه ها فراتر از طاقت و حوصله آنها نباشد و آنها را خسته نكند. اگر فضاي خانه آميخته با ارزشهاي معنوي باشد و پدر و مادر خود ارزشهاي الهي و تكاليف ديني را در زندگي خويش جدي بگيرند. كودكان بطور غيرمستقيم و بصورت مشاهده‌اي از اين جو معنوي متاثر ميشوند و علائق ديني در آنها بطور طبيعي پرورش مي يابد.
برداشت كودكان از مفاهيم ديني :
چون و چرا كردن كودكان در مورد مسائل ديني به منزله وجود مشكل در قبول اعتقادات ديني نيست . در اين مورد نبايد ذهن آنها را با استدلالهاي فراتر از درك ذهني آشفته نمود. بايد دقت نمود كه درباره مجازات اعمال در جهان آخرت با خشم خدا و امثال آن صحبت نشود چرا كه روح حساس و ناتوان كودكان طاقت تحمل اين گونه آموزشها را ندارد.
برشمردن نعمتهاي الهي و از نيكي و بخشش و احسان او با كودكان سخن گفتن مناسبت ترين راه براي آشنا ساختن دلهاي آنان با پروردگار خويش است .
قبل از اينكه در زمينه هدايت ديني يا اخلاقي نوجوان صحبت گردد ما ابتدا بايد ويژگي‌هاي دوره نوجواني را بشناسيم در صورت عدم شناخت ويژگي‌هاي نوجواني و مسائل و مشكلات اين دوره خاص بحث و بررسي در رابطه با مسائل اخلاقي و ديني نابجا و نادرست است .

منبع